Afty są jednymi z najczęściej występujących zmian w obrębie jamy ustnej. Terminem tym określa się owrzodzenie zlokalizowane w błonie śluzowej z wytworzeniem miejscowego stanu zapalnego. Afty mogą wywoływać szereg dolegliwości, związanych m.in. z bólem i trudnościami w żuciu i przełykaniu pokarmu. Przyczyny ich pojawiania się są różne. W tym artykule omówiono najczęstsze przyczyny aft.
Urazy mechaniczne
Jest to jedna z najczęstszych przyczyn rozwoju aft w jamie ustnej. Mogą one powstawać jako wynik różnego typu urazów. Zazwyczaj ich występowanie wiąże się z drażnieniem błony śluzowej przez niedopasowane protezy zębowe i elementy aparatu ortodontycznego. Pojawiają się także podczas wyżynania się zębów, zwłaszcza tzw. zębów mądrości, czyli ósemek. Zazwyczaj nie są powodem do niepokoju i nie wymagają szczegółowej diagnostyki. Aby załagodzić dolegliwości związane z aftami i innymi niewielkimi uszkodzeniami błony śluzowej jamy ustnej można zastosować preparaty do stosowania miejscowego zawierające poliwinylopirolidon (PVP) i kwas hialuronowy. Składniki te szybko izolują odsłonięte zakończenia nerwowe i chronią przed bólem[1]. Przykładem takiego produktu są wyroby medyczne Anaftin. Szeroki wachlarz form: żel, spray, płyn do płukania jamy ustnej umożliwia dopasowanie formy preparatu do rodzaju i umiejscowienia zmiany[2]. Nie tylko łagodzi ból, ale i wspomaga naturalne gojenie owrzodzenia, działa szybko i długotrwale[3].
Niedobór witamin i składników mineralnych
Witaminy i minerały spełniają w organizmie szereg kluczowych dla jego funkcjonowania zadań. Niedobór witaminy B12, kwasu foliowego lub żelaza może przyczyniać się do powstawania w jamie ustnej aft i większych owrzodzeń. Kwas foliowy i witamina B12 odpowiadają za wytwarzanie DNA i prawidłową regenerację nabłonków, a więc także tego w jamie ustnej. Podstawową rolą żelaza jest wytwarzanie hemoglobiny, która przenosi tlen. Jego niedobór wywołuję także zmiany w obrębie błon śluzowych, zwłaszcza w jamie ustnej (afty), na języku (wygładzenie języka) i w przełyku.
Choroby autoimmunologiczne
Choroby autoimmunologiczne to duża grupa schorzeń, w których dochodzi do nieprawidłowego pobudzenia układu odpornościowego przeciwko własnym tkankom organizmu. Towarzyszą im różne objawy. Afty w jamie ustnej są obserwowane w przebiegu kilku schorzeń, m.in. w chorobie Leśniowskiego-Crohna i we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Dotyczą one głównie przewodu pokarmowego, gdzie wywołują stan zapalny w obrębie jelit i nie tylko. W ich przebiegu obserwuje się zmiany w jamie ustnej, w tym afty (zwłaszcza w chorobie Leśniowskiego-Crohna).
Niedobory odporności
Zwiększone występowanie aft obserwuje się także w przypadku spadków odporności, np. wywołanych przez infekcje wirusowe lub bakteryjne, przegrzanie lub przemarznięcie. Zmiany aftowe są dość częstym objawem infekcji HIV i rozwijającego się AIDS. Pojawianie się drobnych owrzodzeń w jamie ustnej w sytuacji osłabionej odporności, związane jest z zaburzeniem regulacji ilości drobnoustrojów w tym miejscu jak i nieprawidłowego regenerowania się nabłonka błony śluzowej[4].
Rekomendacje:
- Siu A., Landon K., Ramos D., M., Differential diagnosis and management of oral ulcers. Semin Cutan Med Surg. 2015; 34(4).
- Thakrar P., Chaudhry SI. Oral Ulceration: An Overview of Diagnosis and Management. Prim Dent J. 2016; 5(1).
M., Szymczak-Paluch, Dermatologia po dyplomie, 2017; 2.
Instrukcja użycia Anaftin Żel, Spray, Płyn do płukania jamy ustnej, 2016.
[1] A. Siu, K. Landon, D. M. Ramos, Differential diagnosis and management of oral ulcers. Semin Cutan Med Surg. 2015; 34(4), s. 171-7.
[2] M. Szymczak-Paluch, Dermatologia po dyplomie, 2017; 2, s. 13-19.
[3] Instrukcja użycia Anaftin Żel, Spray, Płyn do płukania jamy ustnej, 2016
[4] P. Thakrar, Chaudhry SI. Oral Ulceration: An Overview of Diagnosis and Management. Prim Dent J. 2016; 5(1), s. 30-33.
